محسن آزمایش و مسیر پرفراز و نشیب یک صنعت/ از یخچال و کولر و آب‌گرم‌کن‌های آزمایش تا مصادره و مهاجرت
محسن آزمایش (اشتهاردیان) کارخانه‌دار و کارآفرین خوش فکر در سال ۱۳۰۴ در تهران به دنیا آمد. وضع نامناسب مالی خانواده و فوت پدر در نوجوانی باعث شد محسن از ۱۱ سالگی کار کند، زیرا مسئله معیشت و زندگی خانواده اش در میان بود. وی کار خود را از شاگردی در کارگاه آهنگری کوچک شروع کرد. پس از هفت سال تجربه شاگردی با ۱۴۰ تومان پس‌انداز، در سال ۱۳۱۸ مغازه کوچکی در خیابان عین الدوله باز کرد و به ساخت در و پنجره پرداخت. نهایت خوشبینی فامیل در خصوص محسن به حقیقت پیوست و او توانست برای خود کارگاهی کوچک راه اندازی کند.
اشتهاردیان در سال ۱۳۲۹ فامیلی آزمایش را برخود گذاشت. محسن آزمایش به ساختن صندلی، مبل و آبکاری فلزات در کارگاه خود می‌پرداخت. این کارگاه در سال ۱۳۳۶ در یک آتش‌سوزی نابود شد. از میان خاکستر آتشی که برایش ساخته بودند ققنوسی متولد می شود باانگیزه‌تر و مصمم‌تر از قبل. پس از این ماجرا او در تهران‌نو به تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۳۷ در محل کارخانه قدیمی، کارخانه صنعتی آزمایش را بنیان نهاد و تا سال ۱۳۵۸ مدیریت آن را در اختیار داشت.
تولد کارخانه بزرگ آزمایش
محسن آزمایش سرمایه شرکتی را که با ۳۰ میلیون ریال به ثبت رسانده بود با رشد و توسعه کار، در سال ۱۳۴۷ به ۲۰۰ میلیون ریال افزایش داد. وی سپس آن را تبدیل به کارخانه کرد. در این کارخانه چندین نوع یخچال، کولر، آبگرمکن، تختخواب فلزی، بخاری و اجاق گاز تولید می‌شد. کم‌کم زیربنای کارخانه از ۲ هزار متر در سال‌های آغازین، به ۷۳ هزار متر در اواسط سال‌های دهه پنجاه رسید.
اکنون محسن به یک میلیونری تبدیل شده بود. او توانسته بود یک کارگاه بزرگ در ۱۰ کیلومتری آبعلی به مساحت ۱۸۵ هزار مترمربع را خریداری کند و به مجموعه خود اضافه نماید به این صورت شرکت بزرگ آزمایش به وجود آمد.
محسن آزمایش توانسته بود به‌خوبی پیشرفت کند و در سال ۴۷ چند محصول جدید را به تولیدات کارخانه خود اضافه کرد. او ۵ مدل یخچال، ۷ مدل کولر، ۳ مدل آبگرمکن، ۴ مدل بخاری و ۶ مدل اجاق‌گاز را توانسته بود تولید کند.
محسن به کارکنان خود احترام زیادی می‌گذاشت و هزینه عروسی کارگران خود را پرداخت می‌کرد. بر اساس تحقیقی که شرکت ملی نفت انجام داده بود در مجموعه‌های دولتی حقوقی که به کارکنان پرداخت می‌شد کارخانه آزمایش بیشترین حقوق را پرداخت می‌کرد.
محصولات او توانسته بود به‌خوبی رشد کند و بازار ایران برایش کوچک بود، به همین دلیل اولین نمونه محصول خود را به بازار کشورهایی مانند کویت، افغانستان و کشورهای خلیج‌فارس فرستاد.
به گفته خود او تقریباً ۳۰ درصد بازار افغانستان به محصولات اختصاص گرفته بود. این اقدامات را در روزهایی انجام داد که کالاهای بسیاری از جنوب شرق آسیا و شوروی وارد افغانستان می‌شد، ولی محسن آزمایش توانست در دهه ۴۰ بلخ را تصرف کند. در دهه ۵۰ محسن محصولات خود را به بازار خلیج‌فارس ارسال کرد و این همان بازاری بود که از سوی مدیران بخش خصوصی ایران در دهه ۸۰ به بازار بزرگ اسلامی شهرت یافت.
در این دوره محسن آزمایش یک اقدام دیگر انجام داد، او در کارخانه خود برای تحصیل کارگران یک کارگاه فنی به وجود آورده بود و حدود ۳۳۰ هنرجو را پذیرفت.
مصادره سه کارخانه و هجرت به سوئیس
محسن توانسته بود در زمان فعالیت‌های خود کارخانه‌هایی در تهران، مرودشت، شیراز راه‌اندازی کند که در ابتدای انقلاب این سه کارخانه مصادره شدند. هنگامی که او با چنین شرایطی مواجه شد تصمیم گرفت که به نزد فرزندش در سوئیس برود و در آنجا زندگی کند.
همه فرزندان محسن آزمایش در سال ۱۳۵۷ در سوئیس درس می‌خواندند و سال‌های آخر زندگی او سراسر رنج و ناامیدی بود. نبود کار و درآمد و همچنین هزینه‌های سرسام‌آور زندگی در خارج از کشور و وضع روحی و بیماری او را به‌شدت ناراحت می‌کرد. فردی که یک‌عمر روی پای خودش ایستاده بود و زندگی خانواده‌های زیادی به‌وسیله او تأمین می‌شد در حال حاضر محتاج به خانواده‌اش بود.
وفات محسن آزمایش
محسن آزمایش چند سال آخر زندگی‌اش مریض شد و چیزی که از درون باعث متلاشی‌شدن او می‌شد این بود که فردی که از دوران کودکی تکیه گاهی برای دیگران بود اکنون وابسته به دیگران شده بود سرانجام در سال ۱۳۷۱ در غربت و در شهر مراکش از دنیا رفت و در همان‌ها به خاک سپرده شد.
گزارش زیر درباره زندگی محسن آزمایش است.
